اکثر درختان میوه منطقه معتدله در معرض یخبندان زمستان یا سرمازدگی بهاره قرار می‌گیرند که این امر موجب خسارت‌های شدید اقتصادی می‌گردد. حتی آن دسته از مناطق تولید میوه که در موقعیت‌های جغرافیایی خاص احداث می‌شوند که خسارت وارده ناشی از سرما در آن‌ها به حداقل کاهش داده شده نیز بعضا با این حوادث مواجه می‌گردند.
به گزارش نبض سحر و به نقل از تابناک، باغداران کاملا از نتایج زیانبار عدم محافظت درختان در برابر سرمای زمستان مطلع هستند؛ لذا اعتقاد به مقاومت در برابر سرما به عنوان یک پدیده و ابزار کمکی برای جلوگیری از بروز خسارت ناشی از سرما از نظر باغداران از اهمیت اساسی برخوردار است. گیاهان درحال رشد غیر مقاوم بوده و قادر به مقاوم شدن نیستند؛ لذا رکود در طول ماه‌های سرد زمستان برای بقائ گیاهان و درختان میوه ضروری می‌باشد. درختان میوه در زیستگا‌های طبیعی خود به ندرت توسط سرما صدمه می‌بینند، زیرا در آن‌ها مکانیسم سازگاری در آن‌ها توسعه یافته است که به آن‌ها اجازه می‌دهد در طول شرایط آب و هوایی شدید زمستان به حالت رکود بروند.
یخ زدگی زمستانه
عامل پراکندگی گونه‌های مختلف درختان میوه در روی کره زمین مقاومت یا حساسیت درختان به سرمای زمستانه می¬باشد. در مناطق سرد از ارقام مقاوم به سرما و از پایه‌های مقاوم به سرما استفاده می‌شود. در اثر سرمای بیش از حد زمستان، گونه‌های پوست نازک شکاف خورده و در اثر یخبندان شاخه‌ها سیاه می‌شوند. در گیاهان چوبی مقاوم، در اثر یک سری تغییراتی که حاصل می‌شود در اواخر تابستان و پاییز موجب مقاوم شدن آن‌ها در برابر سرما می‌گردد. در طی مقاوم شدن درختان تغیرات زیادی در درختان صورت می‌پذیرد. اولین مرحله مقاوم شدن توسط روز‌های کوتاه شروع می‌شود که منجر به توقف رشد می‌شود. دومین مرحله مقاوم شدن مستلزم دمای پایین می‌باشد که مواد محرک مقاومت ساخته می‌شود. تدابیر زراعی در مقاومت کونه‌های درختان میوه تاثیر بسزایی دارد. ازجمله تجمع کربوهیدرات‌ها کافی در درختان میوه و اندام‌های آن موجب افزایش مقاومت در برابر سرما می‌گردد. آبیاری بی رویه، دادن کود ازته بیش از حد، محصول زیاد، ریزش زود هنگام برگها، تولید محصول بیشتر، هرس زود هنگام موجب کاهش مقاومت درختان میوه می‌شود. پایه‌های درختان میوه نیز در میزان مقاومت آن‌ها به سرمای زمستانه متفاوت می‌باشد. برای مثال پایه‌های سیب مالینگ ۱۹ و ۲، پایه مالینگ مرتون ۱۰۴ و ۱۱۱ مقاوم به سرما هستند. در گلابی هنگامی که روی پایه بذری پیوند شده و از میان پایه اولدهام استفاده می‌شود، مقاومت در برابر سرما فزایش می‌یابد. پایه محلب که برای گیلاس به کار برده می‌شود مقاوم به سرما می‌باشد. پایه نارنج سه برگ مقاوم به سرما بوده و برای مرکبات به کار برده می‌شوند. پایه آلوی ماریانا نیز مقاوم به سرما بوده و برای آلو و هلو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سرما زدگی بهاره
سرمای دیررس بهاره موجب آسیب دیدن جوانه‌های تازه بیدار شده درختان میوه می‌شوند و در صورت دیررس بودن بیشتر این نوع سرماها، حتی به میو‌های تازه تشکیل شده نیز خسارت وارد میکند. جوانه‌های بارور در حال رکود به سرمای زمستانه مقاوم هستند، اما مقاومت آن‌ها هنگام بیدار شدن جوانه‌ها کاهش می‌یابد. به طور کلی جوانه‌های گل در دمای ۲- و ۳- درجه سانتیگراد از بین می‌روند. میو‌های تازه تشکیل شده نسبت به گل‌ها حساس‌تر هستند و در منفی ۰.۵- درجه سانتیگراد آسیب می‌بینند. در اوایل بهار جبهه‌های سرد هوا در منطقه پرورش درختان میوه و در شب‌های بدون ابر موجب خسارت دیدن جوانه درختان میوه می‌گردد.
روش‌های جلوگیری از سرمای زدگی بهاره
روش‌های مختلفی برای جلوگیری از سرمای دیررس بهاره وجود دارد که می‌تواند جوانه‌های گل و میو‌های تازه تشکیل شده درختان میوه را از سرما زدگی محافظت کند.
۱- انتخاب ارقام دیر گل
در مناطقی که احتمال خطر سر مایه دیر رس بهاره است با توجه به تاریخ گلدهی ارقام مختلف یک گونه درختی می‌توان از ارقام دیر گل استفاده کرد این ارقام با توجه به دیر بازکردن گل کمتر با سرما‌های دیر رس بهاره مواجه می‌شوند اخیرا در برخی مناطق از بادام‌های دیر گل استفاده به عمل می‌آید.
۲- استفاده از ترکیبات شیمیایی
استفاده از اتفن درختان میوه هسته دار در پاییز موجب دیر باز شدن جوانه‌ها به مدت ۱۲-۴ روز در بهار می‌شود. استفاده از هورمون نفتالین استیک اسید در بهار موجب تا خیر ۲-۱ هفته در زمان گلدهی درختان می‌گردد.
۳- موقعیت و محل باغ
در مناطق شیب دار و کنار تپه‌های ماهور در صورت احتمال وجود سرما‌های دیر رس بهاره محل باغ را در شیب‌های شمالی انتخاب می‌کنند تا در اوایل بهار دیرتر گر م. شده و موجب تاخیر در بیدار شدن جوانه‌ها گردد. ایجاد باغ میوه در کنار جنگل ها، رود خانه ها، برکه‌ها و کنار سواحل که دارای هوای مرطوب و نقطه شبنم بالا هستند آسیب‌های سرمای بهاره را کاهش می‌دهد.
پاشیدن آب بر روی درختان
پاشیدن آب بر روی شاخه‌های درختان میوه در دمای صفر درجه سانتیگراد موجب تشکیل یخ می‌شود. به ازای هر لیتر آب که یخ می‌شود ۸۰ کیلو کالری گرما آزاد می‌شود. گرمای آزاد شده موجب گرم شدن اجسامی که در تماس با آب هستند می‌شود در ضمن تشکیل یک لایه نسبتا عایق یخ در اطراف جوانه موجب می‌شود تا دمای جوانه از صفر درجه سانتیگراد پایین نیاید برای این منظور می‌توان از سیستم آبیاری بارانی استفاده کرد و یا توسط محلول پاش‌ها روی درختان میوه آب پاشید. پاشیدن آب باید در دمای صفر درجه سانتیگراد انجام گیرد.
۵- تدابیر زراعی
نوع سطح خاک در محافظت دمای هوا تاثیر دارد و اختلاف دمای حدود ۱/۷ درجه سانتی گراد ایجاد میکند. برای محافظت در برابر سرما و یخبندان‌های ناشی از تشعشع، خاک باید مرطوب و عاری از علف‌های هرز و شخم نخورده باشد. زیرا زمین شخم خورده دارای هوای بیشتر بوده و گرمای ویژه کمتری دارد از این رو خاک شخم خورده سریع‌تر سرد می‌شود، اما خاک‌های مرطوب دیرگرم شده و دیرتر دمای خود را از دست می‌دهند علف‌های سطح خاک نیز نوعی هدایت کننده گرما از خاک به هوا می‌باشند تدابیر زارعی ذکر شده یخ زده گی را در لایه ۱۵ سانتی متر سطح خاک به تاخیر می‌اندازد و بویژه برای جلو گیری از سرما زدگی گیاهانی همچون توت فرنگی و انگور موثر واقع می‌گردد.
۶- گرم کردن باغ توسط بخاری‌های باغی
کار گذاشتن بخاری یا پلار‌های باغی در قسمت‌های مختلف باغ و سوزاندن موادی همچون چوب نفت یا گازوییل موجب گرم شدن باغ می‌گردد. این روش در مناطق سردسیری ممکن است تاثیر زیادی نداشته باشد، اما در مناطق نیمه گرمسیری مثلا در باغات مرکبات، انار، انجیر زیتون و … می‌تواند موثر واقع شود.
۷- ایجاد دود برای کاهش تشعشع
در شب‌های که احتمال بروز سرما می‌باشد با سوزاندن کاه وکلش و مواد دیگر موجب ایجاد دود در هوای باز گردید ذرات معلق در هوا هر چقدر بیشتر باشد انعکاس حرارت به سقف آسمان تقلیل می‌یابد، زیرا تشعشع حرارت که با طول موج‌های بلند به طرف آسمان منعکس می‌شود توسط ذرات هوا جذب شده و دمای باغ را حفظ می‌کنند
۸- ایجاد بادشکن در اطراف باغ
کشت درختان باد شکن همچون چنار زبان گنجشک، افرا و … در جهت شمالی که باد‌های سرد می‌وزد موجب محافظت درختان میوه از سرما می‌شود.
