همزمان با نوروز بسیاری از مردم بار سفر میبندند و با وسائل گوناگون به سفرهای دور و نزدیک میروند و از فرصت تعطیلات برای سیاحت و زیارت استفاده میکنند.
به این بهانه نکاتی درباره سفر و برخی آداب آن با نگاهی به منابع اسلامی تقدیم میشود :
دعای مسافر مستجاب است
مسافرت اهمیت بسیار زیادی دارد و مسافر دارای ارزش و مقام بالایی است. شاهد این مدّعا روایتی منسوب به پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله است که فرموده‌اند : سه دعا بیتردید مستجاب است. دعای مظلوم، دعای مسافر و دعای پدر برای فرزندش. (مفاتیح الحیاه، ص ۱۷۷)
سفر آغشته به گناه محکوم است
کمتر کسی است که از پیامکهای تبلیغاتی در امام باشد. در این میان برخی پیامکها حاکی از تورهای مسافرتی به نقاطی بخصوص در خارج از کشور است که به گناه و فساد شهرهاند. مناسب است انسان مسلمان، سفر را مایه عبرت و افزایش معنویت خود در پی تجدید نشاط و ایجاد آمادگی بیشتر برای عبادت قرار دهد نه اینکه سفر را مایه ارتکاب گناهان یا غوطهورشدن در دریای گناهان قرار دهد. در روایتی منسوب به امیرالمؤمنین علی علیهالسلام میخوانیم : شخص نباید به سفری برود که در آن بر دین و نمازش هراسان است. (مفاتیح الحیاه، ص۱۷۷) در این روایت، خوف به خطرافتادن دین مورد تأکید واقع شده و حالا اگر یقین داشته باشیم که با سفر به یک منطقه در معرض گناهان هستیم باید چه تصمیمی گرفت؟!
آغاز سفر با نام خدا
سفر باید با (بسم الله الرحمن الرحیم) گفتن، صدقه و قرائت آیهالکرسی آغاز شود. از امام صادق علیهالسلام نقل شده که فرموده‌اند : کسی که آیهالکرسی را هر شب در سفر بخواند سالم بماند و نیز سالم بماند آنچه با اوست. (مفاتیح الجنان، ص ۵۲۲) همچنین آن امام عزیز فرموده‌اند: سفرت را با صدقه آغاز کن و آیه الکرسی بخوان. (مفاتیح الحیاه، ص ۱۷۸)
روزهای بهتر برای مسافرت
در روایات برخی روزها بیشتر برای مسافرت توصیه شدهاند. از آن جمله آنطور که در مفاتیح‌الجنان آمده روزهای شنبه، سه‌شنبه و پنج‌شنبه برای مسافرت مناسب‌تر دانسته و از مسافرت در روزهای دوشنبه، چهارشنبه و پیش از ظهر جمعه نهی شده است. از امام صادق علیهالسلام نقل است که فرموده‌اند: مسافر، روز شنبه مسافرت کند چرا که اگر سنگی در روز شنبه از کوهی فروغلتد، خدای سبحان آن را به جایش بازگرداند. (مفاتیح الحیاه، ص۱۷۹)
مراقبت بر نماز در سفر
برخی اوقات مسافرت بهانهای برای غفلت از نماز واجب اول وقت میشود که علاوه بر روایتی که پیش از این در لزوم توجه به نماز ذکر شد باید دانست نماز اهمیتی بسیار زیاد دارد و در سفر نباید از آن غفلت نمود. از امام صادق علیه السلام روایتی نقل شده که فرموده‌اند : نماز فریضه بهتر است از بیست حج و یک حج بهتر است از خانهای که پر از طلا باشد و آن طلاها را تصدق دهند تا تمام شود. (مفاتیح الجنان، ص ۵۲۴)
فایده تربت امام حسین علیهالسلام
شایسته است مسافر قدری تربت امام حسین علیهالسلام با خود بردارد و در وقت همراه بردن تربت آن امام عزیز بگوید : اللهم هذه طینهُ قبر الحسین علیه السلام ولیِّکَ وَ ابن ولیِّک اِتّخَذتُها حِرزاً لِما اَخافُ وَ ما لا اَخاف. خدایا این خاک قبر امام حسین علیه السلام است که ولیّ تو است و پسر ولیّ تو است، آن را برگرفتم تا پناهم باشد از آنچه میترسم و آنچه نمیترسم. (مفاتیح‌الجنان، ص ۵۲۱)
توجه به هزینه مسافرت
برابر روایتی منسوب به پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله مناسب است هزینه سفر پیش از سفر جدا و تقسیم آن بین همسفران مشخص شود تا مایه آرامشخاطر و حسن خُلق آنها باشد. (مفاتیحالحیاه، ص ۱۸۱)
از سویی مسافر باید به لحاظ اقتصادی با فردی همسفر شود که نسبتاً با او در یک سطح باشد. از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرموده‌اند: همسفرانی برگزینید که دخل و خرجشان با شما همسانی داشته باشد تا خوار نشوید. در روایتی دیگر از امام باقر علیه السلام میخوانیم: با همسطح خود همسفر شو زیرا سفر با کسی که هزینه تو را میدهد مایه خواری مؤمن است. (مفاتیح الحیاه، ص۱۸۲)
سوغات و هدیه سفر
در روایتی از امام صادق علیه السلام میخوانیم : هنگام بازگشت از سفر برای خانواده خود سوغات بیاورید، هرچند قطعه سنگی باشد.(مفاتیح الحیاه، ص۱۸۳)
البته باید مراقب بود که خرید سوغات بخصوص در سفرهای زیارتی جنبه غالب سفر نباشد و به تجملات و گرانخریدن اجناس منجر نشود.
مدیر و سرپرست تعیین کنید
زمانی که چند نفر با هم به سفر میروند مناسب است سرپرستی از میان خود تعیین کنند. در روایتی منسوب به پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله میخوانیم : هرگاه سه نفر با هم به مسافرت میروند یکی را امیر و سرپرست خود کنند. (مفاتیحالحیاه، ص۱۸۴)
خوش اخلاق باشید
یکی از مهمترین مسائلی که در سفرها سفارش شده مدارا با همسفران و خوشاخلاقی است. این موضوع آنقدر مهم است که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله فرمود : کسی که با همسفر خود بیشتر مدارا کند پاداشش بیشتر و نزد خدای سبحان محبوبتر است. (مفاتیحالحیاه، ص۱۸۴)
مرحوم قمی (رحمه الله تعالی علیه) نیز در صفحه ۵۲۳ مفاتیح الجنان یکی از آداب سفر را اینگونه بیان نموده است : سزاوار است مسافر اخلاق خود را نیکو کند و حلم را زینت خود نماید.
برای سفر آداب دیگری هم در منابع اسلامی ذکر شده لیکن به همین میزان بسنده میکنیم.
خوب است همانطور که برای رفتن به سفرهای نوروزی برنامهریزی میکنیم و به فکر مسکن و هتل و نحوه نقل مکان و غیره هستیم، دغدغه سفر آخرت که سفری بیبازگشت به مقصد ابدیّت است داشته باشیم و بهترین توشه را برای این سفر حتمی و بسیار مهم تا دیرنشده آماده کنیم. این توشه به بیان قرآن کریم، تقوی یعنی انجام واجبات و پرهیز از گناهان و محرمّات است. (فانّ خیرَ الزّاد التقوی : همانا بهترین توشه، پرهیزکاری است. سوره مبارکه بقره، آیه ۱۹۷)
از خداوند سبحان میخواهیم سفر همه مسافران نوروزی را مایه افزایش معنویت و وسیلهای برای ایجاد نشاط در عبادت و در نهایت سلامت و امنیت قرار دهد.
و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.
جهان نیوز
